W dniach 4-5 października 2021 roku w Szczecinie na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Szczecińskiego odbyło się międzynarodowe seminarium naukowe ,,100 lat uniwersytetów ludowych w wolnej Polsce (1921-2021).

Organizatorami spotkania byli Zachodniopomorski Uniwersytet Ludowy w Mierzynie, Wydział Nauk Społecznych Uniwersytetu Szczecińskiego, Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni oraz Ogólnopolska Sieć Uniwersytetów Ludowych.

Wydarzenie zostało objęte Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości (www.prezydent.pl), a także Patronatem honorowym prof. dr. hab. Piotra Glińskiego – Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, a także Pana Wojciecha Kaczmarczyka - Dyrektora Narodowego Instytutu Wolności - Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego. Patronat naukowy został udzielony przez Akademickie Towarzystwo Andragogiczne.

Konferencja była już trzecią odsłoną polsko-niemieckich seminariów naukowych z cyklu ,,Uniwersytety ludowe – pomiędzy teorią a praktyką”. Inspiracją do zwołania kolejnego międzynarodowego spotkania była setna rocznica powołania do życia pierwszego polskiego internatowego uniwersytetu ludowego w Dalkach koło Gniezna. Wydarzenie to miało miejsce w 1921 roku.

W konferencji wzięło udział ponad 140 osób, reprezentujących zarówno polskie jak i zagraniczne organizacje. Obecni byli przedstawiciele uniwersytetów ludowych m.in. z Grzybowa, Kruszwicy, Radawnicy, Wieżycy, Woli Sękowej, Mierzyna, jak również działacze i badacze z Norwegii, Szwecji, Niemiec, Danii czy Ukrainy.

3 października 2021 o godz. 10.30 w Kościele pw. Matki Boskiej Bolesnej w Mierzynie została odprawiona uroczysta msza święta poświęcona pamięci zmarłych w ostatnim stuleciu nauczycieli i wychowanków polskich uniwersytetów ludowych, połączona z odsłonięciem tablicy pamiątkowej ufundowanej przez Zachodniopomorski Uniwersytet Ludowy. Po mszy odbył się wernisaż wystawy prac szczecińskiej artystki Agaty Pełechaty „Plakat jako forma wypowiedzi artystycznej”, przy okazji którego można się było także zapoznać z szeroką działalnością Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Ludowego w Mierzynie.

4 października 2021 o godz. 10.00 rozpoczęło się oficjalne otwarcie konferencji przez Dziekan Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu Szczecińskiego dr hab. Irenę Ramik-Mażewską, prof. US, a także Dyrektora Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego Wojciecha Kaczmarczyka. Na dobry początek obrad wystąpił przed wszystkimi duet „Zoriuszka”. Po koncercie dokonano uroczystego odczytu listu od Prezydenta Rzeczpospolitej Polski Andrzeja Dudy.

Następnie miały miejsce wystąpienia przedstawicieli organizatorów, m.in. dr hab. Ireny Ramik-Mażewskiej, prof. US – Dziekan WNS US, dr. hab. Jerzego Kojkoła, prof. AMW – Dziekana WNHiS AMW, mgr Angeliki Felskiej, Prezes ZUL, mgr Jakuba Mincewicza, Prezesa OSULu.

Po pierwszej sesji plenarnej nastąpiło uroczyste otwarcie wystawy z okazji 100-lecia uniwersytetów ludowych w niepodległej Polsce. Wystawa została przygotowana przez Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego we współpracy z Wydziałem Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW w Gdyni.

W ciągu dwóch dni trwania seminarium przedstawiono 37 referatów (także w formie online) podzielonych na 6 sesji tematycznych. Ze względu na dużą ilość wystąpień trudno będzie przedstawić tu wszystkie, dlatego poniżej znaleźć można program Konferencji.

Podczas dwudniowego seminarium prowadzono również rozmowy na temat współpracy międzynarodowej między przedstawicielami polskich, duńskich, niemieckich, norweskich jak i szwedzkich uniwersytetów ludowych.

Na zakończenie konferencji zorganizowano praktyczne warsztaty rękodzielnicze oraz warsztat historyczny prowadzony przez dr. hab. Tomasza Maliszewskiego, prof. AMW.

PROGRAM KONFERENCJI

4 PAŹDZIERNIKA 2021 R. (PONIEDZIAŁEK)

9.00-10.00 – rejestracja uczestników konferencji

10.00 – uroczyste otwarcie konferencji

Powitanie uczestników (dr hab. Beata Bugajska, prof. US, dr hab. Tomasz Maliszewski, prof. AMW)

Koncert na dobry początek: Duet „Zoriuszka”

List od Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy

Wystąpienia Gości Honorowych

(wg zgłoszeń)

Wystąpienia przedstawicieli organizatorów (dr hab. Irena Ramik-Mażewska, prof. US – Dziekan WNS US, dr hab. Jerzy Kojkoł, prof. AMW – Dziekan WNHiS AMW, mgr Angelika Felska – Prezes ZUL, mgr Jakub Mincewicz – Prezes OSUL)

10.45-11.45 – PIERWSZA SESJA PLENARNA (moderatorzy: prof. dr hab. Barbara Kromolicka, dr hab. Astrid Męczkowska-Christiansen, prof. AMW)

prof. dr Anders Holm (Københavns Universitet) – Grundtvig a idea szkół ludowych
dr hab. Tomasz Maliszewski, prof. AMW – Polskie drogi do uniwersytetu ludowego
prof. dr hab. Tadeusz Pilch (Uniwersytet Warszawski) – Trudne pytania na wielkie jubileusze uniwersytetów ludowych

11.45–12.00 – Uroczyste otwarcie wystawy z okazji 100-lecia uniwersytetów ludowych w niepodległej Polsce (przygotowanie: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego we współpracy z Wydziałem Nauk Humanistycznych i Społecznych AMW w Gdyni).

12.00-12.15 – przerwa kawowa

12.15-14.00 - DRUGA SESJA PLENARNA (moderatorzy: dr hab. Beata Bugajska, prof. US, prof. dr Anders Holm)

dr hab. Elżbieta Magiera, prof. US – Emancypacja środowisk wiejskich w Polsce międzywojennej na przykładzie ruchu spółdzielczego i uniwersytetów ludowych
prof. dr hab. Eleonora Sapia-Drewniak (Opole) – Grundtvigowska idea uniwersytetu ludowego i ich realizacja na Opolszczyźnie w okresie międzywojennym
dr Mirosława Bednarzak-Libera (Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego) – Uniwersytety ludowe w zbiorach Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego
prof. Karl Kristian Aegidius (Den Frie Lærerskole i Ollerup) – Demokracja a uniwersytety ludowe
mgr inż. Zofia Kaczor-Jędrzycka (Fundacja Polskich Uniwersytetów Ludowych) - Pedagogika uniwersytetów ludowych Zofii Solarzowej „Chrzestnej” i jej aktualność w XXI w.
mgr Ewa Smuk-Stratenwerth (Ekologiczny Uniwersytet Ludowy w Grzybowie) - Od Grundtviga do Franciszka – inspiracje dla Ekologicznego Uniwersytetu Ludowego w Grzybowie
mgr Jan Masłyk – Historia życiem pisana – czyli moje uniwersytety ludowe

Dyskusja

14.00-14.45 – obiad

14.45-16.15 – TRZECIA SESJA PLENARNA (moderatorzy: dr hab. Elżbieta Magiera, prof. US, prof. dr hab. Tadeusz Pilch)

dr hab. Małgorzata Rosalska, prof. UAM - Recepcja myśli ks. Antoniego Ludwiczaka w działaniach i refleksjach współczesnych duszpasterzy rolników i mieszkańców wsi
dr Maria Meiners-Gefken (Volkshochschule Krempe) – Miejsce uniwersytetów ludowych w edukacji dorosłych w landzie Schleswig-Holstein
mgr Peter Mogensen (Brenderup Højskole) – Działania Brenderup Højskole na rzecz zrównoważonego rozwoju – inspirowanie uczniów do pracy nad alternatywnymi sposobami życia
adj./lic. Trond Instebø (Hardanger Folkehøgskule) – Doświadczenia norweskich uniwersytetów ludowych
dyr. Elsebeth Gerner Nielsen (The Association of Folk High Schools in Denmark) – Rola uniwersytetów ludowych w demokratyzacji społeczeństwa
dr Wacław Idziak (Politechnika Koszalińska) - Pedagogika zabawy w realizacji misji uniwersytetów ludowych

16.15-16.30 – przerwa kawowa

16.30-18.30 – CZWARTA SESJA PLENARNA (moderatorzy: prof. Eleonora Sapia-Drewniak, mgr Angelika Felska, dr hab. Tomasz Maliszewski, prof. AMW)

a) Forum polskich uniwersytetów ludowych

mgr Jakub Mincewicz (Ogólnopolska Sieć Uniwersytetów Ludowych) – Ogólnopolska Sieć Uniwersytetów Ludowych – szanse i zagrożenia
mgr Elżbieta Gniazdowska (Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych) – Towarzystwo Uniwersytetów Ludowych dawniej i dziś
mgr Dorota Pronobis (Nadgoplański Uniwersytet Ludowy w Kruszwicy) – Rola Nadgoplańskiego Uniwersytetu Ludowego na styku Kujaw i Wielkopolski
mgr Sulisława Borowska, mgr Mariusz Mówka (Kaszubski Uniwersytet Ludowy w Wieżycy), Kaszubski Uniwersytet Ludowy – obywatelskość w praktyce
mgr Bożenna Pawlina-Maksymiuk (Nadbużański Uniwersytet Ludowy w Husince) – Niematerialne dziedzictwo kulturowe – edukacja
mgr Mirosław Mincewicz (Uniwersytet Ludowy w Radawnicy) – Ewolucja uniwersytetów ludowych na przykładzie Uniwersytetu Ludowego w Radawnicy
mgr Monika Wolańska (Uniwersytet Ludowy Rzemiosła Artystycznego w Woli Sękowej) – Sztuka i rzemiosło w działaniach społecznych i ekologicznych
mgr Elżbieta Gontarz (Uniwersytet Ludowy w Adamowie) – Adamów – w drodze do własnego uniwersytetu ludowego
mgr Paulina Ruta (Polskie Stowarzyszenie Nordic Walking) – Pierwszy w Polsce Uniwersytet Ludowy Kultury Fizycznej – nowe wyzwania, wspólne cele, wartości i działania

Dyskusja

b) Doświadczenia z międzynarodowego projektu „Nauczyciel w uniwersytecie ludowym wobec wyzwań współczesnej Europy”

mgr Magdalena Przybyła-Małka (Uniwersytet Ludowy w Radawnicy) – Założenia projektu nauczyciel w uniwersytecie ludowym wobec wyzwań współczesnej Europy
mgr Ines C. Koch (Heimvolkshochschule am Seddiner See) – Internatowe uniwersytety ludowe w perspektywie aktualnych wyzwań
mgr Lidia Król (Zachodniopomorski Uniwersytet Ludowy) – „Budżet w pigułce”. Ewaluacja kursu pilotażowego dla osób dorosłych o niskim poziomie kompetencji podstawowych 
mgr Bianca Thiel (Heimvolkshochschule Konrad-Martin-Haus) – E-Learning w uniwersytetach ludowych – o szansach i wyzwaniach. Raport z działań terenowych

5 PAŹDZIERNIKA 2021 R. (WTOREK)

9.30-10.45 – PIĄTA SESJA PLENARNA (moderatorzy: dr Rafał Iwański, dr hab. Małgorzata Rosalska, prof. UAM)

prof. dr Bernd Käpplinger (Justus-Liebig-Universität Gießen) – Dzieje uniwersytetów ludowych w Niemczech w latach 20. XX wieku – powrót do zróżnicowanych kierunków pracy
dr Peter Buhrmann (Verband der Bildungszentren im ländlichen Raum) – W sieci niemieckich uniwersytetów ludowych – szanse i wyzwania
prof. dr hab. Ewa Przybylska (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie) – Niemiecki dyskurs o edukacji dorosłych w środowiskach wiejskich
mgr Levko Dovgan (ZURC – The West-Ukrainian Resource Center) – Żywym słowem przez Zoom: czy jest miejsce na zasady Grundtviga we współczesnym społeczeństwie ukraińskim?
dr Iwona Błaszczak (Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie) - Uniwersytety ludowe szkołą nowoczesnego regionalizmu – szanse i zagrożenia tradycyjnej kultury w globalizującym się świecie

10.45-11.00 – przerwa kawowa

11.00-12.30 – SZÓSTA SESJA PLENARNA (moderatorzy: dr hab. Jerzy Kojkoł, prof. AMW, dr Wacław Idziak, Politechnika Koszalińska)

prof. dr hab. Agnieszka Bron (Stockholm University), dr hab. Małgorzata Malec-Rawiński (Stockholm University) – Sekret skuteczności szwedzkich uniwersytetów ludowych. Tradycja i zmiana koord. Lina Remnert (Folkhögskolornas serviceorganisation FSO) – Zakres działalności, rola i struktura Stowarzyszenia Szwedzkich Uniwersytetów Ludowych
dr hab. Hanna Solarczyk-Szwec, prof. UMK – Dorośli uczą się inaczej?! Wnioski dla praktyki uniwersytetów ludowych
prof. dr Ove Korsgaard (Århus University) – Refleksje o Grundtvigu, uniwersytetach ludowych i demokracji

Dyskusja

12.30-12.45 – przerwa kawowa

12.45-14.15 – WARSZTATY (3 warsztaty do wyboru przez uczestników)

1 - warsztat (praktyczny) - podmiot odpowiedzialny: Uniwersytet Ludowy w Radawnicy
2 - warsztat (historyczny) - podmiot odpowiedzialny: WNHiS Akademii Marynarki Wojennej w Gdyni
3 - warsztat (praktyczny) - podmiot odpowiedzialny: Zachodniopomorski Uniwersytet Ludowy w Mierzynie

14.15-14.30 – podsumowanie i zakończenie konferencji
----------------------------------------------------------------------------

KOMITET NAUKOWY:

dr hab. Tomasz Maliszewski, prof. AMW – przewodniczący
prof. Karl Kristian Ægidius (Den Frie Lærerskole i Ollerup)
prof. dr hab. Tadeusz Aleksander
prof. dr hab. Agnieszka Bron (Stockholm University)
dr hab. Beata Bugajska, prof. US
prof. dr Anders Holm (Københavns Universitet)
prof. dr. Bernd Käpplinger (Justus-Liebig-Universität Gießen)
dr hab. Jerzy Kojkoł, prof. AMW
prof. dr Ove Korsgaard (Århus Universitet)
prof. dr hab. Barbara Kromolicka
dr hab. Małgorzata Malec-Rawiński (Stockholm University)
dr hab. Elżbieta Magiera, prof. US
dr hab. Jerzy Mazurek, prof. UW
dr hab. Astrid Męczkowska-Christiansen, prof. AMW
prof. dr hab. Tadeusz Pilch
prof. dr hab. Ewa Przybylska
dr hab. Irena Ramik-Mażewska, prof. US   
dr hab. Małgorzata Rosalska, prof. UAM
prof. dr hab. Eleonora Sapia Drewniak
dr hab. Hanna Solarczyk-Szwec, prof. UMK
dr hab. Agnieszka Stopińska-Pająk, prof. AWSB
dr hab. Zofia Szarota, prof. AWSB 

KOMITET ORGANIZACYJNY:

dr hab. Beata Bugajska, prof. US – przewodnicząca
mgr Angelika Felska (ZUL) – wiceprzewodnicząca
dr Mirosława Bednarzak-Libera (MHPRL)
dr Agnieszka Bzymek (AMW)
mgr Janetta Charuta-Kojkoł (AMW)
dr Rafał Iwański (US)
Marcelina Król (ZUL)
mgr Jarosław Kwiatkowski (ZUL)
mgr Jakub Mincewicz (OSUL)
mgr Klaudia Piotrowska (US)
mgr Aleksandra Sobczak (US)